ประวัติศาสตร์ราชอาณาจักรมลายูปะตานี

หนังสือ “สยาเราะห์ กรือยาอันมลายูปะตานี” หรือ ประวัติราชอาณาจักรมลายูปัตตานี เล่มนี้ เขียนโดย อิบรอฮิม ชุกรี ซึ่งได้รวบรวมจากหนังสือประวัติศาสตร์ท้องถิ่นที่เขียนด้วยภาษามลายู (อักษรยาวี) อันเกี่ยวข้องกับดินแดน “ปะตานี” หรือ “ฟอฏอนี” หรือปัตตานี ตั้งแต่การเริ่มตั้งถิ่นฐานในแหลมมลายู การสถาปนาราชวงศ์ปะตานี จนถึงยุคแห่งความเจริญรุ่งเรืองจากการค้าทางทะเลและการติดต่อกับชาติตะวันตกในช่วง
ศตวรรษที่ 16–17 จนเสื่อมอำนาจและอ่อนแอลงในช่วงศตวรรษที่ 18 ทั้งจากการค้าที่ลดลงและการสงคราม จนในปี ค.ศ 1902 ก็ตกอยู่ภายใต้การปกครองของสยามอย่างสิ้นเชิง

จากนโยบายการรวมอำนาจเข้าสู่ส่วนกลางของสยามในช่วง ค.ศ. 1940–1950 ที่รวมหัวเมืองปัตตานี เป็นมณฑลปัตตานี จนแบ่งแยกเป็น 3 จังหวัด ซึ่งได้แก่ ปัตตานี ยะลา ได้ก่อให้เกิดผลกระทบแก่คนในท้องถิ่น ผู้ที่ใช้ภาษายาวี ซึ่งเป็นประชากรส่วนใหญ่ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนใต้นี้ อันนำมาซึ่งปัญหาทางการเมืองการปกครอง สังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจ ซึ่งยังคงปรากฏให้เห็นจากวิกฤตการณ์ในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย จนถึงปัจจุบัน